Historia harfy sięga wieków antycznych. Powstała z łuku, którego dolna część stała się listwą pudła rezonansowego.
Od ok. 3-go tysiąclecia przed naszą erą jej forma ewoluowała.
Wyróżniano 3 typy harf:
- łukową ( korpus i strunnica w łuku płaskim lub głębokim)
- kątową ( obie części prostopadłe do siebie lub pod kątem ostrym)
- ramową ( kolumna zakończona ramą, podobna do liry).
Na uwagę zasługuje zrekonstruowana harfa słynnego psalmisty króla Dawida.
Formy harf ramowych, charakterystyczne dla europejskiego średniowiecza stały się bezpośrednim prototypem harfy nowożytnej. W drewnianym pudle rezonansowym drążono otwory. Ilość strun wahała się od 13 do 20. Grano przeważnie na siedząco, trzymając instrument na kolanach. Średniowieczni trubadurzy, którzy posiadali niewielkich rozmiarów harfy, praktykowali nawet jazdę na koniu z tym instrumentem. Struny małych harf były metalowe lub jelitowe.Grano na nich paznokciami.
Najstarszy dokument wymieniający harfę Celtów pochodzi z XIw.(Bretania–Nantes).Prawdopodobnie z okresu XIV wieku pochodzi zabytkowa harfa irlandzkiego króla Briana Boru przechowywana w Trinity College w Dublinie( fot.1) i księżnej Mary ze Szkocji obecnie w Narodowym Muzeum w Edynburgu. Te eksponaty muzealne, unikatowe harfy, pozostawały w formie nienaruszonej między XI a XVII wiekiem.
Fot. 3 obok 'Biblioteka Trinity College, Dublin, Irlandia. Harfa Brian Boru, XIV-XV wiek. Pierwowzór herbu Irlandii'
W Irlandii w XVI w.wynaleziono harfy chromatyczne z dwoma rzędami strun.
Później we Włoszech produkowano nawet harfy z trzema rzędami strun.
Małe harfy średniowieczne wytwarzane w Irlandii i Szkocji były bardziej masywne niż francuskie z tego samego okresu znacznie delikatniejsze w budowie; opatrzone 30 strunami z miedzianego drutu. W XIV wieku osiągały wysokość 85cm, a w XVIII do 170cm. Modyfikowano też położenie główki kolumny i strunnicy ( górny element na którym umieszczone są kołki strun).
Z powodu swojej bogatej przeszłości, harfa otrzymywała różne nazwy:
- harfa bardycka - o metalowych strunach ( Bardowie dawni muzycy-pieśniarze grający na małej harfie).
- harfa irlandzka - jako symbol narodowym Irlandii odgrywa w tym kraju ogromną rolę. Od XVI wieku; kiedy to król Anglii Henryk VIII uznał harfę symbolem Irlandii, w 1801roku umieszczono ją w herbie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
- harfa bretońska - ( północna część Francji to Bretania), gdzie powstawały kopie zabytkowych harf.
- harfa gotycka - smukła posiadająca 25 strun kiszkowych (przedstawiana w malarstwie i rzeźbie XV-XIX w.)
Od Harfy Galów po dzisiejszą harfę celtycką
Wiarygodne źródła podają ,że 1912 roku harfę irlandzką do Bretanii sprowadził grający na niej mieszkaniec Państwa Galów Paul le Diverres.
Zafascynowany kulturą Celtów francuski lutnik Gildas Jaffrennou; prezes Federacji Harfistów Bretońskich, od 1936 roku rozpoczął wytwarzanie kopii dawnych harf (prototypów instrumentów Galów).Jego pasję kontynuował w Bretanii Jori Cochevelou, ojciec Alana Stivella.
Opublikowane w Londynie w 1971 roku plany konstrukcyjne Gildas Jaffrennou posłużyły japońskiej firmie Aoyama do seryjnej produkcji harf celtyckich i wejścia na światowe rynki. Inne publikacje słynnego francuskiego lutnika; jego rękodzieła pomagały konstruktorom harf bardyckich , celtyckich i paragwajskich. Z jego doświadczenia czerpały nawet takie znane fabryki harf jak włoska firma Salvi.
Dzisiejsza harfa celtycka to mała harfa diatoniczna-haczykowa ( haczyki umożliwiają przestrajanie dźwięków o pół tonu. Posiada od 22 do 36strun, jej walorem jest nie tylko cena ( od ok.1000 euro ) ale także niewielka waga.
Współczesna harfa elektro- akustyczna to instrument, który posiada przy każdej strunie mini mikrofon.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć np. na stronach internetowych:
- www.camac-harps.com
- www.glissando.de